Wiedza o uczeniu się i rozwoju mówi nam, że proces edukacji nie jest jedynie kwestią przekazywania i zapamiętywania informacji. Wiadomości nie mają szans dotrzeć do ucznia, zapisać się w jego głowie, a następnie w razie potrzeby zostać efektywnie wykorzystane bez dobrego otoczenia. To z kolei tworzą pozytywne relacje, które nie tylko budują szkolną atmosferę, ale i całą strukturę wsparcia w edukacyjnej społeczności. Tworzenie silnych, długoterminowych więzi opartych na życzliwości i zaufaniu – zarówno między dziećmi, jak i między nauczycielami a uczniami – jest fundamentem efektywnego uczenia się. To właśnie dzięki tego typu wzmocnieniom dzieci chętnie uczestniczą w procesie nauki, znacznie łatwiej przyswajają wiedzę i skutecznie rozwijają kompetencje społeczne i emocjonalne.
Hormon miłości i jego rola w budowaniu relacji
Istotą pozytywnych i trwałych relacji jest więź – w początkowych okresach życia dziecka z matką i opiekunami, a następnie również rówieśnikami, przyjaciółmi i nauczycielami. Kiedy dziecko doświadcza ciepłej relacji, bliskości i zaufania, jego organizm uwalnia tzw. hormon miłości – oksytocynę, która doskonale wpływa na rozwój mózgu, wzmaga ciekawość i poprawia zdolność do uczenia się. Jednocześnie neuroprzekaźnik wykazuje się działaniem redukującym stres i przeciwlękowym. To wyjaśnia, dlaczego uczniowie uczęszczający do szkół, w których zwraca się uwagę, a nawet kładzie się nacisk na budowanie pozytywnych relacji, łatwiej przyswajają wiedzę, wykazują się otwartością i empatią wobec koleżanek i kolegów i ogólnie lepiej się rozwijają. Poza wpływem na rozwój społeczny i intelektualny oksytocyna wzmacnia również system odpornościowy i sprawia, że organizm dziecka rzadziej ulega chorobom, bo zarówno jego odpowiedź immunologiczna, jak i dobrostan psychiczny stale utrzymują się na wysokim poziomie.
Wartość codziennego życzliwego kontaktu
Kiedy myślimy o relacjach w kontekście edukacji, pamiętajmy, że nie chodzi jedynie o bycie miłym dla podopiecznych. Serdeczność (jakiej niestety trudno doświadczyć w wielu publicznych szkołach, zwłaszcza rejonowych) z pewnością ma ogromne znaczenie dla samopoczucia i możliwości edukacyjnych uczniów, jednak to codzienne interakcje oparte na wzajemnej trosce i poszanowaniu, ale również byciu autentycznym, decydują o rozwoju prawdziwych i głębokich więzi. Potrzebne są codzienne gesty, które umożliwiają nawiązywanie kontaktu, jak poranne powitanie, czułe i bieżące reagowanie na ewentualne problemy ucznia, wspólne niespieszne posiłki i rytuały oraz wiele innych aktywności nieopartych na porównywaniu, ściganiu się, ocenie i rywalizacji. Doskonale sprawdzają się życzliwe i szczere rozmowy w grupie, najlepiej w kręgu, gdyż sprzyjają one lepszemu samopoznaniu i zrozumieniu innych, wyrażaniu potrzeb, obaw i marzeń czy rozwiązywaniu na bieżąco konfliktów i drobnych nieporozumień.
Uczciwość, autentyczność i siła autorytetu
Budowanie relacji z uczniami zaczyna się od uczciwości i przejrzystości w kontaktach. Nauczyciele to nie istoty odłączone w pracy od własnych odczuć i emocji, ale żywe osoby, które wkładają mnóstwo wysiłku w to, by bez presji i nacisku oraz z poszanowaniem granic uczniów niejako nakłonić ich do wysiłku słuchania i uczestniczenia w zajęciach. Ważne jest, by uczniowie mogli to zobaczyć. Często już sam fakt nieukrywania trudności przez nauczycieli pomaga w lepszym utożsamieniu się z nimi, pogłębieniu relacji i większej gotowości do współpracy. Uczeń, który ma lepszą więź ze swoim mentorem i dla którego nauczyciel jest autorytetem, łatwiej zgodzi się też na współpracę, nawet w przypadku zagadnień, które mniej go ciekawią i zajmują. W ten sposób – często wychodząc ze swojej strefy komfortu – otwiera się na nowe, a potem ważne i fascynujące dla niego samego zagadnienia, których się uczy.
Efektywna nauka w kontekście dobrych relacji
Kiedy uczniowie widzą, że nauczyciele naprawdę troszczą się o nich, stają się bardziej dostępni i pewniejsi siebie w relacjach z nimi. To sprawia, że lepiej się uczą, są bardziej otwarci na pytania i rozmowy, a także bardziej zaangażowani w sam proces uczenia się. Dobre relacje w szkole tworzą coś na kształt bezpiecznego środowiska, w którym można poczuć się akceptowanym, docenianym i rozumianym. Poczucie bycia ważną częścią społeczności szkolnej dodaje skrzydeł, wzmacnia motywację i zwiększa skłonność do wysiłku, angażowania się w naukę i rozwijania swoich umiejętności. Warto zauważyć, że relacje w szkole nie tylko ułatwiają proces uczenia się, ale też wpływają na ogólny rozwój emocjonalny i społeczny naszych dzieci. Doświadczając wsparcia i zrozumienia w placówce na co dzień, jest się bardziej odpornym na stres, pewniejszym siebie i łatwiej radzi się sobie w relacjach ze światem.